Satış Hileleri ve Dolandırıcılıkları

Alışveriş sürecinde alıcının gerçekdışı bilgilerle kandırılarak bazen alıcıdan ödemenin tamamının bazen de kaparo adı altında bir miktar paranın alınması, karşılığında ya hiç ürün verilmemesi ya da çok farklı bir ürünün satılması gibi vakalar yaşanmaktadır. Bazı durumlarda dolandırıcılar, yanlarında getirdikleri hileli tartı ile mal alarak alıcı rolünde de olabilmektedirler. İnternetten alış verişin gittikçe yaygınlaşması ile bu alanda yapılan dolandırıcılıklar da hem sayı hem de çeşit bakımından artmaktadır. Bu dolandırıcılık yöntemi: kaparo alınması, internetten satış, farklı içerikli satış (otel vb.), sahte ürün ya da farklı ürün satışı, baskı (boiler room) ile satış, vekâletname elde ederek ve hileli tartı kullanarak satış şeklinde yapılmaktadır.

Baskı (Boiler Room): Kullanılan yoğun baskıya atfen İngilizce “boiler room” (kazan dairesi) olarak anılmaktadır. Kavramın kökeni ABD’de telefonla yoğun baskı ve ikna yolları ile hisse satışına dayanmaktadır. Yöntem, Türkiye’de özellikle devre-mülk satışında kullanılmaktadır. Genellikle telefon ile ulaşılan kişilere ücretsiz hafta sonu tanıtım maksatlı gezi düzenlendiği belirtilerek bir araya toplanan hedef kitleye psikolojik baskı ve yoğun satış teknikleri ile satış yapılması ve/veya yüksek miktarda ekstra ücret ödetilmesi suretiyle yapılmaktadır.

Devre tatil (mülk), uzun süreli tatil hizmeti, değişim ve yeniden satışlarda uygulanacak usul ve esaslar 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 50’nci ve 84’üncü maddelerine dayanılarak çıkarılan yönetmelikte düzenlenmiştir. Dolandırıcılığa konu olan satış işlemi, genellikle kullanım hakkı bedelinin önceden yapıldığı “Ön Ödemeli Devre Tatil Sözleşmesi”nin suistimali şeklinde ortaya çıkmaktadır. Satışın sağlanması için hazırlanan kurgu şu şekilde işlemektedir:

• Yapılan tanıtım gezilerine aile olarak katılım teşvik edilmekte,
• Yüksek ses ve yetersiz havalandırmalı salonda uzun süreli tanıtım yapılmakta,
• Tüketici, tanıtımın başından sonuna kadar hiçbir şekilde yalnız bırakılmamakta, sürekli olarak bir satış elemanı tarafından neredeyse gözaltında tutulmakta,
• Alım yapanlar “… bey eşi … hanıma evlilik yıl dönümü hediyesi olarak bir adet devre mülk hediye etti” ya da “… bey ve eşi … hanım biricik kızları ….’ya doğum günü hediyesi olarak bir adet devre mülk hediye etti” vb. anonslarla duyurulmakta, bu sayede diğer aileler üzerinde alım baskısı kurulmaya çalışılmakta,
• Satış için sırayla satış elemanı, onun başarısız olması durumunda satış yetkilisi onun da başarısız olması durumunda otorite figürü olarak satış müdürü sıfatını taşıyan kişi devreye girerek ekstra indirim, hediye tatil ya da yatırımın ne kadar karlı olduğu, kaybedilecek bir şey olmadığı anlatılarak gün bitmeden satış yapılmaya çalışılmakta,
• Gün sonunda yorgun düşen ailenin belli bir noktadan sonra “hayır” deme direnci azalmaktadır.

Tüketici Sorunları Derneği’nin (TUSODER) aktardığına göre bazı durumlarda satış esnasında imzalatılan senet üçüncü bir kişiye ciro ettirilip, tüketici üçüncü kişiyle muhatap edilmektedir.[2] Aslında gerek Tüketiciyi Koruma Kanunu, gerekse “Devre Tatil ve Uzun Süreli Tatil Hizmeti Sözleşmeleri Yönetmeliği” tüketiciyi korumak anlamında çok ciddi tedbirler öngörmektedir. Ancak, bazen tüketicilerin bundan habersiz olmasından, bazen de hukuki yollara başvurmanın zor olduğuna yönelik genel kanıdan dolayı tüketiciler haklarını aramamakta ya da arayamamaktadır.

Farklı muhteva / Sahte Ürün: Genellikle telefon ve saat gibi taklit ürünlerin, sahte bal veya son tüketim tarihi geçmiş ürünlerin yeni tarihli olarak satışı şeklinde yapılmaktadır. ‘Kampanya’ ya da ‘fırsat’ olarak sunulan bu tür satışlarda tüketici, bazen ilave ürün ya da bonus hediyelerle, bazen de gittikçe azalan stok sayısı gösterilerek ‘kampanyanın stokla sınırlı olduğu’ belirtilerek hemen alış veriş yapmaya teşvik edilmektedir. Bu dolandırıcılık türünde, çalıntı otomobillerin motor şase numaralarının değiştirilerek satışı da yer almaktadır. 

Bu tür dolandırıcılığın en çok görüldüğü alanların başında turizm sektörü gelmektedir. Bu tür vakalar otel vb. tesislerin internet adreslerinde veya medyadaki tanıtımında gerçek dışı bilgi ve görsellere yer verilmesi, otele gelen müşterinin vaat edilenden çok daha farklı bir manzara ile karşılaşması şeklinde gerçekleşmektedir.

Hileli Tartı veya Tartıda Hile: Alıcı olarak dolaşan şahısların alacakları ürünü yanlarında getirdikleri tartı ile tarttıktan sonra ödeme yapması; Kamyon ya da tırların gizli bir bölmesine su deposu yaparak, malı teslim etmeden önce su deposunu doldurup teslim yerine bir iki ton civarında eksik mal teslim edilmesi veya bu araçlara taş vb. ilave malzeme yüklenmesi şeklinde yapılmaktadır.

Vekâletname Elde Etme: Genellikle otomobil alımı konusunda mağdurla anlaşmaya varılmasının ardından noterde satışın yapılması ya da noterde mağdurdan satış vekâleti alınmasının hemen ardından, para ödenmeden araçla beraber ortadan kaybolunması şeklinde yapılmaktadır.

[1] Tüketicinin ayni hakka konu bir taşınmazın satış bedelini veya şahsi hakka konu taşınmazın kullanım hakkı bedelini önceden peşin veya taksitle ödemeyi, satıcı veya sağlayıcının da bedelin tamamen veya kısmen ödenmesinden sonra taşınmazı ya da kullanım hakkını tüketiciye devir veya teslim etmeyi üstlendiği sözleşmeleri

[2] “Devremülk Firmalarının Senet Oyunu” http://www.tusoder.org.tr/,  01 Kasım 2016, erişim tarihi 22.11.2016